Bitkilerin yetişme ortamındaki atmosfer sıcaklığının 0 derecenin altına düşmesine don olayı denmektedir. Fındık bitkisinin gövdesi -20 dereceden, yan dalcıkları -15 dereceden itibaren zarar görmeye başlar. Erkek çiçekler ise açtıkları yani fenerlerime tabir edilen döneminde -5, anterler içerisinde ise -8 derecede zarar görmeye başlar. Karanfil olarak adlandırılan dişi çiçekler ise yine -8 dereceden itibaren zarar görmeye başlamaktadır. Karanfillerin sap oluşturmaya, tomurcukların kabarmaya başladığı dönemde ise -2 dereceden itibaren zararlanmalar başlamaktadır. Hasar oranı donun şiddeti ve süresine bağlı olarak değişmektedir.
İlimizde 2014 yılı Mart ayında meydana gelen zirai don, fındık ürününde büyük oranda kayıplara neden olmuştur. Son yıllarda meydana gelen iklim değişiklikleri nedeniyle kış aylarında sıcaklıklar yüksek seyretmektedir. Yüksek seyreden bu sıcaklıklar diğer bitkilerde olduğu gibi fındıkta da bitkinin erken uyanmasına neden olmaktadır. Erken uyanan bitki ise soğuklara karşı hassas hale gelmekte ve ilkbaharda meydana gelebilecek olan donlardan büyük oranda zarar görmektedir. Böylece üreticilerimizin yıl boyunca yaptığı tüm emek ve masrafları bir anda heba olabilmektedir. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da kış aylarında yüksek seyreden sıcaklıklar nedeniyle fındık bitkisinde erken uyanmalar başlamıştır.
Tüm bu yaşananları fırsat bilen bazı kişilerin değişik bitki düzenleyici yada gübreyi bitki antifirizi adı altında çiftçilerimize satarak haksız kazanç sağladıkları ve üreticilerimizi yanıltarak mağdur ettikleri konusunda şikayetler artmıştır. Bitkileri soğuk zararından tamamen koruyan ve Bakanlığımızca ruhsat verilen herhangi bir ürün bulunmamaktadır. Ancak bitkinin dona dayanımını arttıran potasyumlu gübreler bulunmaktadır. Bu gübreler ise yapılacak olan toprak ve yaprak tahlilleri sonucuna göre uygun zaman ve dozda kullanıldığında etkili olmaktadır. Yine bitkinin geç uyanmasını sağlayan bitki gelişim düzenleyiciler bulunmaktadır. Fakat bunlar donun etkisini tamamen yok etmeyip donun şiddetini bir miktar azaltabilmektedirler.
Fındığımızı don zararından korumak için yapılması gerekenler :
- Don olacağı zamanı meteorolojiden takip ederek bahçemizin değişik yerlerine özellikle de rüzgarın geliş yönüne sap, saman, kuru ot, paçavra ve araç lastikleri yerleştirerek gece saat 23.00'dan itibaren bunları yakarak şişleme yapılmalıdır.
- Bahçemizde yağmurlama sulama tesisi mevcutsa bu sistem çalıştırılmalıdır.
- Şişleme makinaları ile şişleme yapılabilir.
- Değişik hava karıştırıcıları ve vantilatörler ile hava sirkülasyonu sağlanarak soğuk havanın birikmesi önlenebilir.
- Yukarıda bahsedildiği gibi bitkinin yıllık bakımının zamanında ve doğru şekilde yapılması dona dayanıklılığını artırmaktadır.
- Rakımın yüksek olduğu alanlarda çakıldak gibi geç uyanan fındık çeşitleri ile bahçe tesis edilmelidir.
- Bitkinin soğuğa hassasiyetini arttıracak olan fazla azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.
Tüm bu uygulamalar, meydana gelebilecek olan donun bitki ve meyve üzerindeki şiddetini bir miktar azaltacaktır.
Bu nedenlerden dolayı çiftçilerimizin yukarıda saydığımız önlemleri almaları, piyasada bitki düzenleyici ve bitki antifırizi olarak anılan ruhsatsız ürünlere ve yetkisiz kişilere rağbet etmemeleri, kullanacakları ürünleri kesinlikle yetkili bayilerden temin etmeleri, Bakanlığımızca ruhsat verilenleri tercih etmeleri ve en önemlisi de Devletimizce desteklenen Tarım Sigortası ile ürünlerini sigortalatmaları menfaatlerine olacaktır.
Tüm üreticilerimize afetlerden uzak, bol kazançlar, bereketli ürünler dileriz.